Υπό το πρίσμα των καίριων συνεπειών και καταστροφών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να υιοθετήσει μια αναπτυξιακή στρατηγική που θα αντιμετωπίσει την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τις συναφείς προκλήσεις.
Ως απάντηση σε αυτές τις ανησυχίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις 11 Δεκεμβρίου 2019, παρουσίασε την «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (European Green Deal), μια πρωτοβουλία που αποσκοπεί στη μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια κλιματικά ουδέτερη περιοχή έως το 2050, φέρνοντας δίκαιες και ευημερούσες κοινωνίες, αποδοτικές ως προς τους πόρους, βιώσιμες και ανταγωνιστικές οικονομίες, καθώς και τη συνολική μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2050.
Στον πυρήνα της νέας ατζέντας της Ευρώπης για βιώσιμη ανάπτυξη βρίσκεται το σχέδιο δράσης για τη νέα κυκλική οικονομία (ΚΟ), το οποίο βασίζεται στην αλλαγή παραδείγματος της ΚΟ. Αυτή η φιλόδοξη στρατηγική είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τις συνεχείς προσπάθειες για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, τη βελτίωση του εκσυγχρονισμού και τη διασφάλιση της ευημερίας των κρατών-μελών της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα αντίστοιχα κοινωνικά οφέλη για την ευρωπαϊκή κοινωνία. Η μνημειώδης προσπάθεια που απαιτείται για την επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει έναν συστημικό μετασχηματισμό, σε όλους τους τομείς πολιτικής και τα επίπεδα διακυβέρνησης. Σε καμία περίπτωση αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την υλοποίηση των πολιτικών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Οι περιφέρειες, ως οι σημαντικότερες διοικητικές μονάδες για τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, ακόμη και σε αυτό το πλαίσιο μετριασμού της κλιματικής αλλαγής έχουν ζωτικό ρόλο, δεδομένου ότι συχνά θεωρούνται πρωτοπόροι στη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα, υποκινώντας συχνά αλλαγές πριν από τη χάραξη εθνικών πολιτικών. Αυτό οφείλεται στο μέγεθος τους και τα ελεγχόμενα οικονομικά τους συστήματα, την εγγύτητά τους σε περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα, και την ικανότητά τους να χρησιμοποιούν την τοπική εμπειρία των σχετικών τοπικών φορέων. Το πιο σημαντικό είναι ότι διαθέτουν βαθιά γνώση και κατανόηση των τοπικών τους εδαφών, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων τους, γεγονός που τις φέρνει στην πιο ευνοϊκή θέση για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών πλαισίου, την επιβολή στοχευμένων πολιτικών και την κινητοποίηση των περιφερειακών φορέων.
Η πολυπλοκότητα, ωστόσο, προκύπτει όταν εξετάζεται το ζήτημα της κατευθυντικότητας (directionality). Οι περιφέρειες και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές δέχθηκαν πολλαπλές πιέσεις από τις πρωτοβουλίες της ΕΕ [π.χ. πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη βιώσιμη και έξυπνη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, την ΚΟ, τις Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης (Smart Specialisation Strategies – S3) και τον ψηφιακό μετασχηματισμό], οι οποίες μεταφράζονται σε εθνικό πλαίσιο και σε περιφερειακά σχέδια δράσης. Ωστόσο, συχνά αυτοί οι διαφορετικοί στόχοι και προτεραιότητες δεν οδηγούν προς την ίδια κατεύθυνση και δεν αλληλοσυμπληρώνονται, αφήνοντας τις περιφέρειες κολλημένες σε μια μη βιώσιμη τροχιά, προσπαθώντας να ωθηθούν προς πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις.
Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να οικοδομηθεί μια ενοποιητική αφήγηση με θεμελιώδη μετατόπιση των προτεραιοτήτων, εστιάζοντας σε βιώσιμες προτεραιότητες χωρίς αποκλεισμούς. Οι επικείμενες Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης για Βιώσιμη και Συμπεριληπτική Ανάπτυξη (Smart for Sustainable and Inclusive Growth Strategies – S4) φαίνεται να προσφέρουν αυτή την ενοποιητική αφήγηση με έμφαση στο directionality των στόχων και των προτεραιοτήτων. Μια από τις κύριες προκλήσεις των S4 για την τόνωση του κοινωνικοοικονομικού μετασχηματισμού μέσω της καινοτομίας είναι να αποφευχθεί ο κατακερματισμός μεταξύ των διαφόρων πολιτικών και των αντίστοιχων χρηματοδοτικών προγραμμάτων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, και να αξιοποιηθούν οι συνέργειες στο πλαίσιο μιας κοινής στρατηγικής με στήριξη του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο, ένας από τους κύριους στόχους των S4 αφορά ακριβώς αυτό – τη μεταρρύθμιση, την αναθεώρηση και τη συμπλήρωση των πολιτικών και κανονιστικών μέσων με σκοπό τη βελτίωση του συντονισμού και την ενίσχυση του αντίκτυπου. Η Διαδικασία Επιχειρηματικής Ανακάλυψης (Entrepreneurial Discovery Process – EDP) εξακολουθεί να έχει κεντρικό ρόλο για τις S4, όπως και για τις S3, αλλά αυτή τη φορά η διαδικασία είναι διπλής κατεύθυνσης: όχι μόνο να ξεκινάει από το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της περιοχής, αλλά και να κινείται προς τα πίσω, από τους στόχους με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Αυτό σημαίνει ότι οι S4 θα είναι μάλλον πολιτικές καινοτομίας προσανατολισμένες στις προκλήσεις ή στην αποστολή, όπου η εμπλοκή των ενδιαφερομένων μερών σε πολλά διαφορετικά μέτωπα με αποκεντρωμένο τρόπο θα είναι ζωτικής σημασίας για τη θετική έκβασή τους.
Ωστόσο, αυτή εξακολουθεί να παραμένει μια νέα πολιτική προσέγγιση και πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στο κατά πόσον οι νέες προσπάθειες για αειφορία και ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς συμβάλλουν σε μεγαλύτερη σύγκλιση των περιφερειών της ΕΕ ή αντίθετα αυξάνουν τις αποκλίσεις, έχοντας κατά νου ιδίως τις ασθενέστερες περιφέρειες της ΕΕ που αποδεικνύονται οι πλέον μειονεκτικές στη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη και πιο πράσινη Ευρώπη.
Prof. Panayiotis H. Ketikidis, BSc, MSc, PhD, Chairperson South East European Research Centre (SEERC), Board of Directors Member of EBAN – The European Trade Association for Business Angels, Seed Funds and Early Stage Market Players, Executive Board member of HeBAN – Hellenic Business Angels Network, Member of the Education, Innovation and Entrepreneurship Committee – Hellenic American Chamber of Commerce, President & Founder – Triple Helix Association Chapter of Greece, Member of the Board – Innovation Zone of Thessaloniki, Member of the Board at Technopolis – ICT Business Park, Emeritus Member of the Management Board – Exporters’ Association of Greece – currently, Chairman of the Digital Transformation Committee: “Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ (EU Green Deal): Εξάπλωση ή συγκέντρωση της περιφερειακής ευημερίας;” | Date: 17/02/2022 © Energizing Greece Magazine | 1st Edition March 2022 |
| 1st Edition Energizing Greece Magazine | March 2022 |
|Follow the Leaders of “E”, Entepreneurship, Equity, Economy, Education, Environment, Energy|