Κανείς δεν περίμενε ότι η Margaret Thatcher στις 8 Νοεμβρίου 1989, στην ομιλία της στον ΟΗΕ, να αναφερθεί με ιδιαίτερη έμφαση σε ένα νέο εχθρό, σε έναν εχθρό που δεν ήταν συμβατικός, πολιτικός, που δεν αφορούσε σε αφανισμούς και πολέμους. Αυτός ο εχθρός, όπως τον αποκάλεσε ήταν ένας ύπουλος κίνδυνος, ο οποίος μπορούσε να φέρει ανεπανόρθωτη ζημιά στην ατμόσφαιρα, στους ωκεανούς, στη γη.
Όπως συγκεκριμένα ανέφερε:
«Αυτό που κάνουμε τώρα στον κόσμο, υποβαθμίζοντας τις επιφάνειες της γης, μολύνοντας τα νερά και προσθέτοντας αέρια θερμοκηπίου με πρωτοφανή ρυθμό οδηγούν σε μια άσχημη εμπειρία τη γη. Η ανθρωπότητα και οι δραστηριότητές της αλλάζουν το περιβάλλον του πλανήτη μας με καταστροφικούς και επικίνδυνους τρόπους. “
Η Margaret Thatcher ήταν πεπεισμένη ότι η αλλαγή στο μέλλον θα ήταν θεμελιώδης και πιο διαδεδομένη από ότι ήταν τότε. Οι δε επιπτώσεις αυτής της αλλαγής θα ήταν τεράστιες, συγκρίσιμες με την ανακάλυψη της διάστασης του ατόμου, αφού η αλλαγή αυτή θα ήταν πιο εκτεταμένη από οτιδήποτε.
Σε μια δε προσπάθεια ενωτική, ανέφερε ότι δεν είχε καμία αξία να αποδοθούν ευθύνες ή να αμφισβητείται ποιος είναι υπεύθυνος και ποιος πρέπει να πληρώσει. Όπως τόνισε, σημασία είχε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα μέσω μιας τεράστιας διεθνούς συνεργασίας. Μόνο έτσι θα μπορούσε να εμφανιστεί μια προοπτική με αξία και νόημα.
Η γυναίκα που έστρεψε τη βρετανική εγχώρια και οικονομική πολιτική στα δεξιά, σε αυτή την ομιλία της κατέδειξε πόσο σοβαρά αντιμετώπισε την απειλή της κλιματικής αλλαγής και την ευρωστία, την επιστήμη του κλίματος κάνοντας πρωτοποριακές και θεμελιώδεις δηλώσεις, στον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών που δικός του ρόλος ήταν η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών θεμάτων και κινδύνων. Ήταν η ίδια γυναίκα που όπως μίλησε στα Ηνωμένα Έθνη, με το ίδιο πάθος και την ίδια αυστηρή agenda μίλησε για τα Περιβαλλοντικά θέματα στο Royal Society του Λονδίνου.
Και βεβαίως η Θάτσερ συνέχισε το ίδιο δυναμικά, το ίδιο δεικτικά στέλνοντας μηνύματα παντού:
«Beware the cranks»
Πίστευε ότι τα ζητήματα ρύπανσης σε τοπικό επίπεδο θα μπορούσαν να λυθούν αντικαθιστώντας τις δημοτικές υπηρεσίες που είχαν κακή διαχείριση, με ιδιωτικές επιχειρήσεις, τις οποίες προειδοποίησε για αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες.
Σε μια ομιλία της το 1990 στη δεύτερη παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα, στη Γενεύη, η Θάτσερ συνέκρινε την απειλή της υπερθέρμανσης του πλανήτη με τον πόλεμο του Κόλπου, ο οποίος τότε κλιμακώθηκε μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ.
Η Θάτσερ έκανε αναμφισβήτητα περισσότερα από οποιονδήποτε σημαντικότερο πολιτικό του Ηνωμένου Βασιλείου εκείνη τη στιγμή για να νομιμοποιήσει το περιβάλλον ως ανησυχία στο υψηλότερο επίπεδο. Πίεζε και συγκλόνιζε με ομιλίες που διακρίθηκαν για το περιβαλλοντικό τους πάθος.
Η παρέμβασή της ενοποίησε το ζήτημα στα μέσα ενημέρωσης, τα οποία ξεκίνησαν πληθώρα δημοσιεύσεων σε θέματα αποβλήτων, καταστροφής τροπικών δασών, μόλυνσης ωκεανών, όξινης βροχής και εν γένει κλίματος, και προκάλεσε πολλούς οργανισμούς στη διαμόρφωση πολιτικών για το περιβάλλον.
Αν και αργότερα υποχώρησε, εκφράζοντας φόβους ότι το κλίμα είχε γίνει αριστερό όχημα, κατάφερε όλες οι τοποθετήσεις της, οι δυναμικές παρεμβάσεις να αλλάξουν το θεσμικό τοπίο. Η ανησυχία της εντάθηκε όταν οι Πράσινοι έλαβαν το 15% των ψήφων στις ευρωεκλογές.
Σχημάτισε την πεποίθηση ότι το θέμα της κλιματικής αλλαγής είχε περάσει στις αριστερές τάξεις και ότι μια διεθνής προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής παρείχε μια θαυμάσια δικαιολογία για ένα παγκόσμιο, υπερεθνικό σοσιαλισμό.
Ο ενθουσιασμός της για τα πράσινα θέματα εξατμίστηκε σύντομα. Μπορεί να άνοιξε το Κέντρο Πρόβλεψης και Έρευνας για το κλίμα του Χάντλεϊ (Met Office Hadley Centre for Climate Prediction and Research) το 1990, ένα από τα κορυφαία κέντρα του Ηνωμένου Βασιλείου για τη μελέτη επιστημονικών θεμάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, αλλά δεν συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής του Ρίο για τη γη, αφήνοντας τον διάδοχό της, Τζον Μαγιόρ, να υπογράψει επίσημα για τη Βρετανία συμφωνίες δασικές, κλιματικές και άλλες. Το Hadley Center πήρε το όνομά του από τον George Hadley, ο οποίος ήταν ένας βρετανός επιστήμονας του δέκατου όγδοου αιώνα που ήταν από τους πρώτους που επεσήμανε τη σημασία της περιστροφής της γης στον καθορισμό της κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας.
Η βραχύβια «πράσινη περίοδος» της Θάτσερ, δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι έντονες ομιλίες της, οι θέσεις και απόψεις της δημιούργησαν τεράστιο αντίκτυπο εκείνη την εποχή , αλλά και στην ιστορία της περιβαλλοντικής συζήτησης, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Η Θάτσερ δεν ήταν μια οποιαδήποτε Πολιτικός. Ως δεξιά Πολιτικός, ως πρώην ερευνήτρια χημικός και ως υποστηρίκτρια της ελευθερίας του Εμπορίου, τάραξε τα νερά καθοριστικά. Πολλοί ήταν αυτοί που έλεγαν και ας μην καταλάβαιναν ακριβώς τα πράσινα ζητήματα, ότι για να μιλάει η Θάτσερ για το στρώμα του όζοντος και την αλλαγή του κλίματος υπήρχε σοβαρή βάση.
Εξ ίσου εντυπωσιακό όμως ήταν ότι μόλις η Θάτσερ περιόρισε την πράσινη δράση της, τα πράγματα ξεκίνησαν πραγματικά για το πράσινο κίνημα. Ο σπόρος από τις Πρωθυπουργικές δηλώσεις έπιασε τόπο και μάλιστα τόσο ώστε ο αντίκτυπός στην ιστορία της περιβαλλοντικής συζήτησης να μην μπορεί να αμφισβητηθεί.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα οικολογικά και επιστημονικά επιχειρήματα που χρησιμοποίησε στη Διεθνή κοινότητα δεν ήταν νέα, αλλά εκείνη κατάφερε ο αντίκτυπός τους να είναι βαθύς.
Η Θάτσερ είχε καταλάβει τότε την πολιτική σημασία του περιβάλλοντος σε έναν κόσμο παγκοσμιοποίησης και ήταν η πρώτη μεγάλη πολιτικός που κράτησε την προοπτική της διεθνούς νομοθεσίας.
Ο συλλογισμός της ότι όποιες διεθνείς δράσεις και αν συμφωνήσουν οι χώρες για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων, πρέπει να επιτρέπουν στις οικονομίες των χωρών να αναπτυχθούν, γιατί χωρίς ανάπτυξη δεν θα μπορούν να δημιουργήσουν τον πλούτο που απαιτείται για να πληρωθεί ότι χρειάζεται για την προστασία του περιβάλλοντος, ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής και ρεαλιστικός.
Γνώριζε ότι η ανθρωπότητα και οι δραστηριότητές της θα άλλαζαν το περιβάλλον του πλανήτη με επιβλαβείς και επικίνδυνους τρόπους και ότι η περιβαλλοντική πρόκληση που αντιμετώπιζε και θα συνέχιζε να αντιμετωπίζει ολόκληρος ο κόσμος απαιτούσε ισοδύναμη απάντηση από ολόκληρο τον κόσμο. Κάθε χώρα ήταν βέβαιο ότι θα επηρεαζόταν και κανείς δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και οι χώρες που ήταν εκβιομηχανισμένες θα έπρεπε να συνεισφέρουν περισσότερο για να βοηθήσουν εκείνους που δεν είναι.
Ακριβώς λοιπόν επειδή η Θάτσερ έκανε περισσότερα από οποιονδήποτε για να θέσει τα πράσινα ζητήματα στην εθνική ατζέντα, επειδή έπαιξε μεγάλο ρόλο στην άνοδο των πράσινων ιδεών καθιστώντας την πιο προσιτή σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, η περιβαλλοντική της κληρονομιά συνεχίστηκε πολύ μετά τη συνταξιοδότησή της. Τα οικονομικά της ελεύθερης αγοράς που υποστήριξαν οι κυβερνήσεις της άλλαξαν δραματικά το πράσινο πρόσωπο της Βρετανίας. Σε μια σειρά αμφιλεγόμενων ιδιωτικοποιήσεων, οι υπουργοί της ενθάρρυναν την αστική επέκταση εγκρίνοντας μαζικές εξελίξεις σε σούπερ μάρκετ εκτός πόλης, απορρύθμισαν ή ιδιωτικοποίησαν τις υπηρεσίες λεωφορείων, ξόδεψαν δισεκατομμύρια λίρες σε νέους δρόμους, αλλά λίγα στις σιδηροδρομικές μεταφορές, και παραχώρησαν την κυριότητα νερού και αποβλήτων σε παγκόσμιες εταιρείες.
Η μεγαλύτερη κατακραυγή ήταν όταν ιδιωτικοποίησε το νερό και την αποχέτευση το 1987. Μέχρι τότε, το νερό είχε θεωρηθεί ως ανθρώπινο δικαίωμα, που δεν ανήκε σε κανέναν και μπορούσε να διατεθεί από δημόσιους φορείς με όσο το δυνατόν λιγότερα χρήματα. Αλλά σχηματίστηκαν και πωλήθηκαν 10 μεγάλες νέες εταιρείες νερού με τεράστια έκπτωση στα χρέη τους ή διαγραφή και μια «πράσινη» προίκα. Ακόμη και η Daily Mail παραπονέθηκε ότι ήταν ένα δώρο. Όπως είχε προβλεφθεί, η τιμή των υδάτων αυξήθηκε κατά 50% τα πρώτα τέσσερα χρόνια και στις περισσότερες εταιρείες επιβλήθηκαν σοβαρά πρόστιμα για περιστατικά ρύπανσης. Μέχρι σήμερα, η Βρετανία είναι η μόνη μεγάλη χώρα στον κόσμο που έχει ιδιωτικοποιήσει πλήρως το νερό της.
Η επιρροή της Θάτσερ στο περιβάλλον και την ανάπτυξη των χωρών του τρίτου κόσμου ήταν ακόμη πιο βαθιά. Η Βρετανία, με τις ΗΠΑ, οδήγησαν την Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να κινηθεί καθ ‘όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 για να αναγκάσει περισσότερες από 100 χρεωμένες χώρες να απελευθερώσουν τις βιομηχανίες τους, να ανοίξουν αγορές, να ιδιωτικοποιήσουν κρατικές βιομηχανίες και να εμποδίσουν τις κυβερνήσεις να διαχειρίζονται βασικές υπηρεσίες όπως η υγεία, εκπαίδευση ή νερό. Αυτά τα ευρέως διακριτικά προγράμματα «διαρθρωτικής προσαρμογής» άνοιξαν το δρόμο για εκμετάλλευση παγκόσμιων μεταλλευτικών, γεωργικών και δασικών εταιρειών.
Όμως όσο και όπως και αν προσπαθήσει κανείς να διαχωρίσει τα ζητήματα της δεξιάς πολιτικής της Θάτσερ, σε παγκόσμιο επίπεδο, τον επηρεασμό και τις παρεμβάσεις της με δεξιά κατεύθυνση, από αυτή καθ’ εαυτή την προσπάθεια της για αντιμετώπιση της παγκόσμιας ατμοσφαιρικής ρύπανσης, δεν μπορεί να μην της αναγνωρίσει ότι όπου χρειάστηκε πήρε μια πολύ ισχυρή γραμμή. Γίνεται πολύ δύσκολο για τις περιβαλλοντικές ομάδες να μην αναγνωρίσουν το ρεκόρ της σε θέματα Περιβάλλοντος και Κλιματικής αλλαγής, ανεξάρτητα από το πώς μπορούν να αισθάνονται για τη συνολική απόδοσή της ως Πρωθυπουργού του 20ου αιώνα με τη μεγαλύτερη θητεία στη Βρετανία.
