Ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping εξέπληξε όλους τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν δεσμεύτηκε η Κίνα να επιτύχει μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2060.
Αλλά ενώ αυτή είναι μια σημαντική δέσμευση για καθαρή ενέργεια, η Κίνα συνεχίζει να καίει άνθρακα. Οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες της Κίνας – με την συνολική κατανάλωση ενέργειας να αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 2,5%-3% ετησίως μεταξύ 2021-2025 – και η διασφάλιση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της, απαιτούν αύξηση όλων των ενεργειακών της πόρων.
Ποιες είναι λοιπόν οι επιπτώσεις στην παγκόσμια ενέργεια της δέσμευσης για μηδενικές εκπομπές, των αποφάσεων που λήφθηκαν στο 14ο Πενταετές Σχέδιο (FYP) της Κίνας και της αυξανόμενης αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ;
Η Κίνα έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο, καταναλώνει πάνω από το 50% του άνθρακα παγκοσμίως και είναι ο μεγαλύτερος εκπομπός ενέργειας αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο (GHG). Το τι κάνει η Κίνα έχει σημασία – έχει παγκόσμιες επιπτώσεις.
Δέσμευση για μηδενικές εκπομπές
Ο Πρόεδρος Xi Jinping έκανε την πολύ σημαντική ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2020. Ανακοίνωσε ότι η Κίνα θα αυξήσει τους εθνικούς δεσμευτικούς της στόχους και θα υιοθετήσει πιο σθεναρές πολιτικές και μέτρα με στόχο την αποκορύφωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πριν από το 2030 και την επίτευξη ουδετερότητας σε εκπομπές πριν το 2060.
Ο Πρόεδρος Xi απευθύνθηκε επίσης στη «Διάσκεψη Κορυφής Κλιματικής Φιλοδοξίας του ΟΗΕ» στις 12 Δεκεμβρίου, όπου έκανε επιπλέον δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Οι προτάσεις του περιελάμβαναν «συνεργασία και επίτευξη νέας προόδου στη διακυβέρνηση της κλιματικής αλλαγής», «αύξηση της φιλοδοξίας και προώθηση μιας νέας αρχιτεκτονικής διακυβέρνησης κλιματικής αλλαγής όπου όλοι συμβάλλουν αποτελεσματικά» και «ενίσχυση της εμπιστοσύνης και επιδίωξη μιας νέας προσέγγισης για τη διακυβέρνηση της κλιματικής αλλαγής που να εστιάζεται στην πράσινη ανάκαμψη.”
Επίσης, ανακοίνωσε περαιτέρω δεσμεύσεις για το 2030. Αυτές περιλαμβάνουν τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ανά μονάδα ΑΕΠ κατά περισσότερο από 65% από το επίπεδο του 2005 και την αύξηση του μεριδίου των μη-ορυκτών καυσίμων στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας σε περίπου 25%, αυξάνοντας τη χωρητικότητα ηλιακής και αιολικής ενέργειας στα 1200GW έως το 2030.
Ο Πρόεδρος Xi δεσμεύθηκε ότι η Κίνα θα αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια δράση για το κλίμα. Δεδομένου ότι η χώρα είναι υπεύθυνη για σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια – περίπου διπλάσιες από τις ΗΠΑ – αυτό μπορεί να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις.
Ωστόσο, λείπουν λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο επίτευξης αυτών των δεσμεύσεων. Πολλοί ήλπιζαν ότι αυτές οι ελλείψεις θα αντιμετωπίζονταν στο 14ο FYP. Αλλά το τι παρουσιάστηκε ήταν κυρίως απογοητευτικό.
14ο FYP
Η Κίνα ενέκρινε το 14ο FYP στις 11 Μαρτίου, καλύπτοντας εθνικά σχέδια οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης για την περίοδο 2021-2025, και μακροπρόθεσμους στόχους για το 2035. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι ξέφυγε από τον κανόνα σε προηγούμενα FYPs και δεν έθεσε οικονομικούς στόχους ανάπτυξης. Επιπλέον, παρά τις προσδοκίες, απἐφυγε να θέσει ένα όριο εκπομπών CO2 και έχει επίσης θέσει στόχους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή για το 2025 χαμηλότερους από ότι αναμενόταν. Το FYP είναι αδύναμο όσον αφορά κλιματικές φιλοδοξίες αλλά δυνατό στα θέματα αυτάρκειας. Ωστόσο, το σχέδιο επιβεβαίωσε τις δεσμεύσεις της Κίνας για το 2030 και 2060.
Τα FYP εγκρίνονται από το κορυφαίο νομοθετικό σώμα της Κίνας, το Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο (NPC) και καθοδηγούν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας κατά τα επόμενα πέντε χρόνια.
Το 14ο FYP έχει θεσπίσει ένα σύστημα που βασίζεται στην παροχή ετήσιων «ενδεικτικών στόχων οικονομικής ανάπτυξης», με την αύξηση του ΑΕΠ να αναμένεται να φτάσει τουλάχιστον το 6% το 2021. Η αποφυγή σκληρών στόχων ανάπτυξης θεωρείται δυνητικά καλός για το περιβάλλον. Αντικατοπτρίζει επίσης την αβεβαιότητα που σχετίζεται με την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη μετά το Covid-19 και τον πιθανό αντίκτυπο της αυξανόμενης αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ.
Η ενέργεια είναι κεντρική στο σχέδιο. Σύμφωνα με αυτό, έως το 2025 η Κίνα θα μειώσει την ένταση ενέργειας κατά 13,5% και την ένταση άνθρακα κατά 18% σε σύγκριση με το 2020 και θα αυξήσει το μερίδιο των μη-ορυκτών πηγών στο ενεργειακό της μείγμα – ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδροηλεκτρική ενέργεια και πυρηνικά – σε περίπου 20%, από 16% τώρα. Ο τελευταίος όμως δεν είναι «δεσμευτικός στόχος». Περιλαμβάνει επίσης έναν στόχο αύξησης της δασικής κάλυψης σε 24,1% από 23,4% το 2020. Επιπλέον, το σχέδιο υπόσχεται περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών υδρογόνου και αποθήκευσης ενέργειας.
Το FYP προβλέπει επίσης την ανάπτυξη άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου υπό την προϋπόθεση «καθαρής και αποτελεσματικής χρήσης», αλλά δεν προσδιορίζει το μερίδιο του άνθρακα στο ενεργειακό μείγμα. Το 2020 ο άνθρακας παρείχε περίπου το 57% της συνολικής ενέργειας που κατανάλωσε η Κίνα. Είναι επίσης ανησυχητικό ότι βρίσκονται υπό ανάπτυξη 250GW νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας με άνθρακα – περισσότερο από το σύνολο της παραγωγικής ικανότητας των ΗΠΑ.
Περισσότερες λεπτομέρειες θα είναι διαθέσιμες έως το τέλος του έτους, όταν η Κίνα αναμένεται να δημοσιεύσει συγκεκριμένα πενταετή σχέδια για την ενέργεια, καθώς και – για πρώτη φορά – ένα πενταετές σχέδιο για το κλίμα και ένα σχέδιο για την αποκορύφωση των εκπομπών CO2.
Αυτά τα σχέδια ενδέχεται να ρίξουν φως στο επίπεδο της κατανάλωσης άνθρακα τα επόμενα πέντε χρόνια – κάτι που παίζει ένα τόσο σημαντικό ρόλο στο επίπεδο των εκπομπών CO2. Αυτό, ωστόσο, μπορεί να εξαρτάται από τις παγκόσμιες γεωπολιτικές εξελίξεις.
Ως ένδειξη για το τι θα έρθει, η εθνική Ένωση Άνθρακα της Κίνας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η κατανάλωση άνθρακα το 2025 θα περιοριστεί σε 4,2 δισεκατομμύρια τόνους, που είναι κοντά στο τρέχον επίπεδο. Όμως με την κατανάλωση πετρελαίου και φυσικού αερίου να αναμένεται να αυξηθεί, η αποκορύφωση και μείωση των εκπομπών CO2 απαιτεί η κατανάλωση άνθρακα όχι μόνο να σταματήσει να αυξάνεται, αλλά και να αρχίσει να μειώνεται όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει.
Το FYP δίνει μεγάλη έμφαση στην προστασία της ενεργειακής ασφάλειας της Κίνας ενόψει των παγκόσμιων πολιτικών «αλλαγών». Η διατήρηση και αύξηση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας και, όπου είναι δυνατόν, η επίτευξη αυτάρκειας είναι βασικοί πυλώνες μιας γενικής στρατηγικής ενεργειακής ασφάλειας της χώρας.
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας που οδήγησε στο 14ο FYP, ο Κινέζος πρωθυπουργός Li Keqiang δήλωσε ότι η βιομηχανία άνθρακα της Κίνας πρέπει να παραμείνει ισχυρή για να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Τόνισε ότι η ενεργειακή ασφάλεια είναι μακροπρόθεσμη στρατηγική και έχει προτεραιότητα στην Κίνα, υποβαθμίζοντας παράλληλα τη σημασία μιας ταχείας μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα. Αυτές είναι τώρα βασικές προτεραιότητες στο νέο FYP έως το 2025.
Επιπλέον, η Κίνα προσθέτει καθαρή ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης και πυρηνικής, στο μείγμα παραγωγής ενέργειας της χώρας πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο – όχι μόνο για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και σαν συμβολή στην προσπάθεια για επίτευξη αυτάρκειας και στις εξαγωγές τεχνολογίας.
Με γνώμονα την ανησυχία για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, η Κίνα δίνει επίσης προτεραιότητα στην προμήθεια πετρελαίου, φυσικού αερίου και ΥΦΑ από xώρες που θεωρεί να προσφέρουν “αμοιβαίως επωφελείς συνεργασίες”, όπως η Ρωσία, οι χώρες της Κεντρικής Ασίας, ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής και η Ανατολική Αφρική. Επίσης το Ιράν έχει προστεθεί στη λίστα, με την υπογραφή της 25ετής στρατηγική συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών στις 27 Μαρτίου, που αναμένεται να αυξήσει το διμερές εμπόριο κατά $600 δισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία. Τέτοιες εξελίξεις ενδέχεται να επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου, και ιδιαίτερα του ΥΦΑ, κάτι στο οποίο αναμενόταν να γίνει η Κίνα σημαντικός εισαγωγέας.
Με βάση αυτά τα σχέδια, φαίνεται ότι η Κίνα δεν προτίθεται να επιταχύνει τις δεσμεύσεις της σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Αυτό, και αποφεύγοντας τη δέσμευσή της σε έναν υψηλό στόχο μείωσης εκπομπών, μπορεί να οφείλεται εν μέρει στην αυξανόμενη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, κάτι που φαίνεται να προκαλεί την Κίνα να δώσει προτεραιότητα στην ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού.
Αυξανόμενη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ
Η επιδεινούμενη σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ήταν εμφανής μπροστά στα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης στις συνομιλίες υψηλού επιπέδου μεταξύ των δύο χωρών που πραγματοποιήθηκαν στην Αλάσκα στις 19 Μαρτίου.
Οι ΗΠΑ έφτασαν στο σημείο να περιγράψουν τη σχέση ως γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχίας. Οι Κινέζοι απάντησαν κατηγορώντας τους Αμερικανούς ότι προβαίνουν σε “αβάσιμες επιθέσεις στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Κίνας”.
Το εμπόριο, ο τεχνολογικός ανταγωνισμός, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία βρίσκονται στο επίκεντρο των διαφωνιών μεταξύ των δύο χωρών. Πολλοί αναφέρονται σε αυτήν την αντιπαράθεση ως έναν νέο «ψυχρό πόλεμο».
Η προσέγγιση των ΗΠΑ είναι: «Προκαλέστε την Κίνα όποτε είναι απαραίτητο και συνεργαστείτε όπου είναι δυνατόν». Αλλά αυτό θα λειτουργήσει; Αντίθετα, η Κίνα σηματοδοτεί την επιθυμία για βελτιωμένη σχέση, αλλά ταυτόχρονα συνεχίζει να επιδιώκει τα δικά της συμφέροντα επιθετικά.
Η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας δεν φαίνεται να είναι βραχυπρόθεσμο γεγονός και μπορεί να προκαλεί μη αναστρέψιμες, μακροπρόθεσμες αλλαγές στις ενεργειακές πολιτικές της Κίνας.
Με τις εντάσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ / Ευρώπης να αναμένεται να συνεχιστούν, οι επιδεινούμενες σχέσεις θα μπορούσαν επίσης να υπονομεύσουν το παγκόσμιο εμπόριο ενέργειας και την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτό που συμβαίνει μεταξύ των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Κίνας και η έκταση της αντιπαράθεσης, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των μελλοντικών ενεργειακών πολιτικών και εκπομπών της Κίνας. Η συνεργασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μπορεί να γίνει θύμα αυτού.
Τι σημαίνουν όλα αυτά
Το 14ο FYP όχι μόνο καθοδηγεί την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, αλλά έχει επίσης τεράστιες συνέπειες για τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και την κλιματική αλλαγή.
Οι νέοι στόχοι για το κλίμα στο FYP οδήγησαν σε εκτεταμένες συζητήσεις σχετικά με τη φιλοδοξία της Κίνας να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες εκπομπές της, στο βαθμό που ορισμένοι εξέφρασαν σκεπτικισμό σχετικά με τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις της για το κλίμα.
Οι Κινέζοι εμπειρογνώμονες στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος πιστεύουν ότι η Κίνα είναι “σε καλό δρόμο” για να εκπληρώσει την υπόσχεσή της για αύξηση των εκπομπών έως το 2030, αλλά πολλοί λένε ότι θα απαιτηθούν περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν μηδενικές εκπομπές έως το 2060. Ωστόσο, μπορεί να είναι πολύ νωρίς.
Εντωμεταξύ, η οικονομική ανάκαμψη της Κίνας από το Covid-19 ήταν ταχεία, αλλά όχι ακριβώς πράσινη. Σε αντίθεση με όλες τις άλλες μεγάλες οικονομίες, που σημείωσαν μείωση των εκπομπών, η Κίνα έληξε το 2020 με τις εκπομπές να αυξάνονται κατά 1,5% περίπου. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των εκπομπών κατά το 13ο FYP ήταν 1,7%. Οι ενδείξεις από το 14ο FYP είναι ότι οι εκπομπές θα συνεχίσουν να αυξάνονται τουλάχιστον για τα επόμενα πέντε χρόνια, αλλά ο ρυθμός θα εξαρτηθεί από το επίπεδο αύξησης του ΑΕΠ.
Αυτό, σε συνδυασμό με την μάλλον περιορισμένη αύξηση της ενέργειας από μη ορυκτές πηγές έως το 2025, σημαίνει ότι μέχρι το τέλος της 14ης FYP η Κίνα δεν θα ευθυγραμμιστεί με τη συμφωνία του Παρισιού και ενδέχεται να εργαστεί περισσότερο για να επιτύχει τον στόχο της για μηδενικές εκπομπές το 2060 – εκτός εάν φυσικά υπερ-επιτύχει στην επίτευξη των κλιματικών της στόχων, κάτι το οποίο έχει ξανακάνει.
Η θετική λήψη από το FYP είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη στα σχέδια της Κίνας, και όχι στην ιστορική μονόπλευρη εστίαση στο ΑΕΠ. Αυτό δείχνει ότι η χώρα θεωρεί ότι υπάρχει έντονο εθνικό συμφέρον στη μείωση των εκπομπών με την πάροδο του χρόνου – ακόμη και αν με βραδύτερο ρυθμό από το αναμενόμενο.
Η Κίνα ξεκινά έναν πλήρη μετασχηματισμό της οικονομίας της και πώς παράγει, μεταφέρει και καταναλώνει ενέργεια, με έμφαση στην αυτάρκεια. Είναι αποφασισμένη όχι μόνο να μειώσει, αλλά τελικά να εξαλείψει εξάρτηση από άλλους και να γυρίσει τα τραπέζια στην καινοτομία και την τεχνολογία. Ήδη περίπου το 75% της παγκόσμιας παραγωγής μπαταριών λιθίου, τα μισά από τα ηλεκτρικά οχήματα παγκοσμίως και σχεδόν το 70% όλων των ηλιακών συλλεκτών κατασκευάζονται στην Κίνα.
Αλλά τα ανησυχητικά νέα στα τέλη Μαρτίου ήταν ότι η Κίνα δεν συμμετείχε στην κριτική συνάντηση που διοργάνωσε το Ηνωμένο Βασίλειο για την προετοιμασία του COP26 στη Γλασκόβη τον Νοέμβριο. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ, η Ινδία και 32 άλλες χώρες ήταν εκεί, αλλά η Κίνα έλειπε παρόλο που είχε προσκληθεί. Αυτό έγινε το θύμα της αυξανόμενης διαμάχης με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και τις ΗΠΑ και την ΕΕ, για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ωστόσο, η Κίνα συμμετείχε στη «Σύνοδο Κορυφής για Μηδενικές Εκπομπές» που διοργάνωσε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) την ίδια ημέρα. Η Σύνοδος Κορυφής ήταν ένα κρίσιμο ορόσημο στο δρόμο προς το COP26 και συγκέντρωσε εκπροσώπους χωρών που καλύπτουν πάνω από το 80% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πληθυσμού και εκπομπών.
Δεν είναι σαφές εάν η Κίνα θα είναι έτοιμη να συμμετάσχει στο COP26 με το Ηνωμένο Βασίλειο ως οικοδεσπότες. Ο John Kerry είπε πρόσφατα ότι «η λογική προσέγγιση της δύσης είναι να χαράξει μια εποικοδομητική συνεργασία με την Κίνα για την κλιματική αλλαγή εν μέσω πραγματικών διαφορών σε άλλα θέματα». Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές εάν οι Κινέζοι ηγέτες θα είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν αυτή την γραμμή.
Στην πραγματικότητα, υπήρξε μια άποψη στη Σύνοδο Κορυφής του IEA ότι η τελευταία ένταση μεταξύ ΗΠΑ/ΕΕ και Κίνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει αρχίσει να επηρεάζει τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Οι ειδικοί βλέπουν τώρα τον πόλεμο εμπορίου και τεχνολογίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας να επεκτείνεται σε έναν πόλεμο για την κλιματική αλλαγή, όπου και οι δύο στρέφουν την προσοχή τους για να επιτύχουν εμπορική υπεροχή.
Η προφανής ανησυχία είναι ότι μια παρατεταμένη και βαθύτερη αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και Κίνας μπορεί να οδηγήσει στην ενεργειακή ασφάλεια να πάρει προτεραιότητα στην Κίνα εις βάρος των δράσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα. Όμως, με τη δέσμευση του Προέδρου Xi, εξακολουθεί να είναι πιθανότερο ότι η Κίνα θα εκπληρώσει τη δέσμευσή της για μηδενικές εκπομπές το 2060.
Dr. Charles Ellinas, Senior Fellow Global Energy Center Atlantic Council
Read more about NET ZERO ENERGY News Here, about Climate Change Here, about Carbon Emissions Here
