Οι μετακινήσεις του μέλλοντος, αυτοματοποιημένα οχήματα και ιπτάμενα ταξί ή «Μία από τα ίδια»;
Η μετακίνηση γίνεται ένα όλο και περισσότερο πολύπλοκο πεδίο. Στο παρελθόν, υπήρχαν κυρίως αυτοκίνητα και μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία, τραμ, μετρό). Σήμερα, έχουμε υπηρεσίες μεταφορών, όπως το Uber, κοινόχρηστα ποδήλατα και αυτοκίνητα, υπηρεσίες δυναμικά δρομολογούμενων βαν, μικρο-κινητικότητα (π.χ. κοινόχρηστα ηλεκτρονικά σκούτερ) και αυξανόμενες συζητήσεις σχετικά με τα ιπτάμενα αυτοκίνητα. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι αυτές οι πρωτότυπες μορφές μετακίνησης εμφανίζονται (και μερικές φορές εξαφανίζονται) αναπάντεχα.
Φυσικά, πρέπει κανείς να εξετάσει αυτές τις εξελίξεις στην πραγματική τους διάσταση. Η Uber, αυτή τη στιγμή, εξυπηρετεί περίπου 15 εκατομμύρια διαδρομές την ημέρα, ενώ ο κύριος ανταγωνιστής της από την Κίνα, η Didi, εξυπηρετεί πολύ περισσότερες. Το ζήτημα είναι ότι αυτό το μοντέλο δεν είναι βιώσιμο. Τόσο η Uber όσο και η Didi χάνουν δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, με τα στοιχεία αυτά να μη δείχνουν κανένα σημάδι επιβράδυνσης. Η Lime, ένας από τους διαχειριστές κοινόχρηστων ηλεκτρονικών σκούτερ, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα χάσει 300 εκατομμύρια δολάρια μέσα στο 2019. Ένα άλλο σημάδι των στρεβλώσεων αυτού του τομέα είναι ότι (π.χ. στο Μόναχο) η χρήση των ηλεκτρονικών σκούτερ είναι πιο ακριβή σε σύγκριση με τις περισσότερες από τις υπηρεσίες μοιραζόμενων αυτοκινήτων. Επομένως, πρέπει να έχουμε έναν τρόπο να κατανοήσουμε τις αλληλεπιδράσεις όλων αυτών των μέσων μετακίνησης με τις προτιμήσεις όσων τα χρησιμοποιούν, προκειμένου να μπορέσουμε να προχωρήσουμε προς ένα ανθρωποκεντρικό τοπίο μετακίνησης.
Είναι δύσκολο να κάνεις προβλέψεις, ειδικά για το μέλλον!
Αν κάποιος κοιτάξει την επιστημονική βιβλιογραφία, θα βρει πολύ διαφορετικές απόψεις σχετικά με το τι αναμένεται στο μέλλον. Για παράδειγμα, οι εκτιμήσεις που αφορούν στον αντίκτυπο των αυτοματοποιημένων οχημάτων στον αριθμό των χιλιομέτρων, που διανύει ένα μέσο όχημα, κυμαίνονται από μείωση κατά 45% έως αύξηση κατά 90%. Παρομοίως, οι προβλέψεις για τον δείκτη αντικατάστασης οχημάτων (δηλαδή, πόσα οχήματα θα μπορούσε να αντικαταστήσει ένα αυτοματοποιημένο κοινόχρηστο όχημα) κυμαίνονται ανάμεσα σε λίγο πάνω από 1 έως και 10.
Για να μπορέσουμε να μοντελοποιήσουμε τα μελλοντικά συστήματα μετακίνησης, πρέπει να αναπτύξουμε μοντέλα που θα ανταποκρίνονται στις μελλοντικές συνθήκες. Ενώ υπάρχουν αρκετές δεκαετίες εδραιωμένης έρευνας σε αυτούς τους τομείς, οι τρέχουσες εξελίξεις στη συλλογή δεδομένων, τις επικοινωνίες και την επεξεργαστική ισχύ των υπολογιστικών συστημάτων μάς επιτρέπουν διαρκώς να αναπτύσσουμε πιο «πλούσια» μοντέλα.
Για παράδειγμα, στις μέρες μας είναι δυνατόν να συναγάγουμε πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο μετακίνησης των ατόμων, μέσω της συλλογής και της ανάλυσης των θέσεων από τη δραστηριοποίησή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. tweets ή facebook / foursquare check-ins), ή ακόμα μπορούμε να αξιολογήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν προορισμούς και διαδρομές, με βάση τα ίχνη GPS των οχημάτων τους ή ανιχνεύοντας τα σήματα WiFi ή Bluetooth των smartphone κινητών τηλεφώνων τους.
Οι νέες μορφές μετακίνησης δεν θα λύσουν όλα τα κυκλοφοριακά μας πρόβληματα
Η διαθεσιμότητα νέων, πρωτότυπων μορφών μετακίνησης θα μπορούσε να δώσει την εντύπωση ότι όλα τα προβλήματα μετακίνησης που αντιμετωπίζουμε θα λυθούν στο μέλλον. Στην πραγματικότητα, μάλλον δεν θα συμβεί αυτό. Μετά από μια πιθανή βραχυπρόθεσμη και προσωρινή ανακούφιση, αυτό που θα συνέβαινε σε μία τέτοια περίπτωση είναι ότι θα δημιουργούνταν μεγαλύτερη κίνηση (λόγω των φαινομένων της λεγόμενης «λανθάνουσας» ζήτησης) και, μετά από λίγους μήνες, η κατάσταση θα ήταν περίπου η ίδια, όσον αφορά τον χρόνο μετακίνησης.
Η διαπίστωση αυτή βασίζεται στο εύρημα ότι οι άνθρωποι φαίνεται να έχουμε –κατά μέσον όρο– έναν σταθερό «προϋπολογισμό» χρόνου για τις μετακινήσεις μας (περίπου μία ώρα την ημέρα), και αυτό έχει παραμείνει λίγο-πολύ σταθερό σε όλη την ιστορία και σε όλο τον κόσμο. Στην αρχαιότητα, οι άνθρωποι μπορούσαν μόνο να περπατήσουν για να φτάσουν στους προορισμούς τους. Όταν εξημέρωσαν τα άλογα, και έτσι η μετακίνησή τους έγινε ταχύτερη, δεν συνέχισαν να επισκέπτονται τα ίδια μέρη για κυνήγι, αλλά άρχισαν να πηγαίνουν πιο μακριά (στον ίδιο χρόνο). Όταν αργότερα αναπτύξαμε αυτοκίνητα, αντί να εξοικονομήσουμε χρόνο για άλλες δραστηριότητες, με το να επισκεπτόμαστε ταχύτερα τους ίδιους προορισμούς, ξεκινήσαμε να μετακινούμαστε ακόμη πιο μακριά, φτάνοντας σε πιο απομακρυσμένους προορισμούς, μέσα σε αυτόν τον καθημερινό «προϋπολογισμό» χρόνου μετακίνησης. Εάν τα λεγόμενα «ιπτάμενα ταξί» γίνουν πραγματικότητα, τότε θα είναι λιγότερο πιθανό να τα χρησιμοποιήσουμε για να εξοικονομήσουμε χρόνο για τις συνήθεις μετακινήσεις μας. Αντί αυτού, είναι πιθανότερο ότι θα προτιμούμε να χρησιμοποιούμε τον ίδιο χρόνο για να προσεγγίσουμε πιο απομακρυσμένους προορισμούς.
Πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι το μέλλον των μεταφορών είναι βιώσιμο (από οικολογική και οικονομική άποψη);
Πρέπει να δημιουργήσουμε κίνητρα για τους παρόχους μεταφορικών λύσεων, ώστε να προσανατολίζονται προς τις οικολογικά και οικονομικά βιώσιμες επιλογές. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως η ισότητα, οι οποίοι κατά κανόνα αντιβαίνουν στο οικονομικά βιώσιμο μέρος.
Οι πολιτικές και οι κανονιστικές ρυθμίσεις έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία των διαφόρων μέσων μεταφοράς. Ένα παράδειγμα έρχεται και πάλι από τα λεγόμενα «ιπτάμενα ταξί». Στη μελέτη σκοπιμότητας που εκπονήσαμε για την περιοχή της Άνω Βαυαρίας, διερευνούμε τον αντίκτυπο της αποφυγής πτήσεων πάνω από κατοικημένες περιοχές (π.χ. για να αποφευχθούν η όχληση, λόγω θορύβου, και η οπτική ρύπανση, αλλά και για λόγους ασφαλείας). Όταν δεν επιτρέπονται οι υπερπτήσεις ακριβώς πάνω από κατοικημένες περιοχές, το 89% των περιοχών αυτών παραμένει διαθέσιμο για πτήσεις. Όταν δεν επιτρέπεται η πτήση εντός 500 μέτρων κατοικημένων περιοχών, τότε περίπου το ένα τρίτο αυτών παραμένει διαθέσιμο. Όταν δεν επιτρέπεται η πτήση εντός 1 χιλιομέτρου κατοικημένων περιοχών, τότε μόνο το 11% του εναέριου χώρου παραμένει διαθέσιμο (και, φυσικά, η λειτουργία της υπηρεσίας δεν είναι πρακτική).
Τελικά όλα περιστρέφονται γύρω από τον άνθρωπο
Η τεχνολογία κινείται με έναν πρωτοφανή ρυθμό, και αυτό είναι υπέροχο. Ωστόσο, δεν πρέπει να υιοθετήσουμε «την τεχνολογία για χάρη της τεχνολογίας», αλλά να επωφεληθούμε από αυτές τις εκπληκτικές εξελίξεις, για να βελτιώσουμε τα υπάρχοντα συστήματα και να σχεδιάσουμε νέα, με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Μία από τις βασικές πτυχές της έρευνάς μου είναι ο εντοπισμός και η ποσοτικοποίηση των παραγόντων που επηρεάζουν τη χρήση, τη ζήτηση και την ικανοποίηση των μετακινουμένων σε σχέση με αναδυόμενους και μελλοντικούς τρόπους μεταφοράς, όπως τα συστήματα μοιραζόμενων οχημάτων, τα αυτόματα οχήματα και τα «ιπτάμενα ταξί». Εάν τα συστήματα αυτά δεν είναι κατασκευασμένα με βάση τον επιβάτη, θα αποτύχουν ή –τουλάχιστον– θα αποτύχουν να αποδώσουν στο μέγιστο.
Κωνσταντίνος Αντωνίου, Founding member and the Secretary of the Board of the MIT Enterprise Forum Greece and Professor in the Chair of Transportation Systems Engineering of the Technical University of Munich – Δεκέμβριος 2019
