Όλοι έχουμε παρακολουθήσει τουλάχιστον μία ταινία «φαντασίας» όπως χαρακτηρίζονται αυτές που είναι σχετικές με τη διάδοση ενός φονικού ιού, στα πλαίσια είτε ενός βιολογικού πολέμου, είτε ενός επιστημονικού λάθους. Βλέπαμε με τις «διαστημικές στολές» τους γιατρούς, τους επιστήμονες, τα γραφήματα διάδοσης του ιού, τους ανθρώπους να κυκλοφορούν με μάσκες και το πλέον τραγικό όλων εξ αυτών, τους άσπρους στοιβαγμένους σάκους με τα πτώματα να πέφτουν σωρηδόν σε ομαδικούς τάφους. Έρημες πόλεις, άδειοι δρόμοι και σπίτια «κλουβιά» για ήμερα αλλά και ανήμερα «θηρία». Σε όλη τη διάρκεια της προβολής περιμένουμε το happy end, το οποίο έρχεται όταν την ύστατη στιγμή ο πρωταγωνιστής βρίσκει το φάρμακο σώζοντας τον κόσμο.
Αυτά στο σινεμά. Μόνο που δεν συμβαίνουν πια μόνο στο σινεμά. Με έναν τραγικό τρόπο η ταινία παύει να είναι «φαντασίας» και γίνεται πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που είναι πολύ πιο σκληρή από τη φαντασία του σεναριογράφου και του σκηνοθέτη, γιατί μας αφορά όλους, γιατί δεν έχει -τουλάχιστον ακόμα – το happy end, το φάρμακο που θα βάλει φρένο στον τρόμο και το θάνατο. Ζούμε μία περίπτωση που η πραγματικότητα είναι πιο σκληρή, πιο αδυσώπητη από τη φαντασία, γιατί ο άνθρωπος που κινδυνεύει να πεθάνει είναι σήμερα ο διπλανός μας, ο συγγενής μας και ίσως αύριο εμείς οι ίδιοι. Και όμως, μέσα σε αυτό το πρωτόγνωρο σκηνικό γίνεται μία διαπίστωση που αληθινά σοκάρει, ενώ παράλληλα προκύπτουν ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να προβληματίσουν το οποιοδήποτε ανθρώπινο όν, όσο ψηλά στην ιεραρχία της ανθρώπινης κοινωνίας κι αν στέκεται. Ποια είναι τελικά η θέση και το χρέος του ανθρώπου σε αυτή τη γη και ποια θα πρέπει να είναι η σχέση του με το περιβάλλον, ούτως ώστε να πάψει να είναι το πιο επικίνδυνο παράσιτο για αυτό;
Χρειάστηκαν δύο μήνες να κλειστεί το «θηρίο» που λέγεται άνθρωπος στο «κλουβί» του. Χρειάστηκαν δύο μήνες παύσης κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας και ξαφνικά ο ουρανός γίνεται πιο γαλανός, η ατμόσφαιρα πιο καθαρή, η τρύπα του όζοντος μικρότερη, τα ζώα απαλλαγμένα από την παρουσία και την απειλή του «αφέντη» του κόσμου, συμπεριφέρονται διαφορετικά και πιο ελεύθερα δείχνουν ευτυχισμένα. Ξαφνικά η γη παίρνει ανάσα από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Μια δραστηριότητα που αποδεικνύεται μάλλον καταστροφική για τη φύση και τα πλάσματά της, αφού πολλά θαλάσσια όντα που είχαν εξαφανιστεί, εμφανίστηκαν στο βυθό και κοντά στις ακτές όταν τα δηλητήρια των αποβλήτων έπαψαν να ενοχλούν και να απειλούν την ύπαρξή τους.
Συνειδητοποιούμε εδώ μία τραγική ειρωνεία απείρου μεγέθους! Ένας εχθρός αόρατος δια γυμνού οφθαλμού που ονομάζεται COVID-19, τρομοκρατεί και σκοτώνει τον «άρχοντα» του πλανήτη. Τον εγωκεντρικό αφέντη που θεωρεί τον εαυτό του «κέντρο του κόσμου», που νομίζει ότι ελέγχει απόλυτα την αλυσίδα της ζωής, αρνούμενος να αναγνωρίσει ότι σ ’αυτήν την αλυσίδα είναι απλά ένας κρίκος και τίποτα παραπάνω.
Τελικά η Φύση δεν αποδεικνύεται θεότητα ανεπηρέαστη. Τιμωρεί την «αλαζονεία» του παντοδύναμου ανθρώπου, με τον δικό της τρόπο. Επιδιώκει την κάθαρση διδάσκοντας πως η έννοια της ύπαρξης δεν προσδιορίζεται από τις συνήθεις γνωστές διαστάσεις που ο άνθρωπος όρισε, αλλά από τη ενσυναίσθηση και την ταπεινότητα που πρέπει να επιδείξει. Από το σεβασμό που καλείται και επιβάλλεται, τελικά, να προβάλει ο άνθρωπος απέναντι στο περιβάλλον. Κάθε ανθρώπινο όν πρέπει να πάψει να πιστεύει ότι η φύση, τα ζώα και γενικά η γη ανήκει σε αυτόν και μπορεί να τα ελέγχει απόλυτα και με όποιον τρόπο επιθυμεί ώστε να έχει κέρδος. Όμως το μόνο κέρδος που αποκομίζει ο άνθρωπος από αυτήν την εκμετάλλευση είναι οικονομικό, σε έναν κόσμο που βάζει σε προτεραιότητα τα υλικά αγαθά και όχι την ίδια τη ζωή, τόσο την δική του όσο και των απογόνων του, αφού σύμφωνα με τον Οντουμπον Τζ. Τζ. «Αυτός που αγαπά αληθινά τη φύση, γνωρίζει πως τον κόσμο δεν μας τον έδωσαν οι γονείς μας, αλλά τον δανειστήκαμε από τα παιδιά μας!»
Με αφορμή την ευκαιρία για ίαση την οποία «άδραξε» το περιβάλλον λόγω της απομάκρυνσης του ανθρώπου, θα πρέπει αυτός να συνειδητοποιήσει ότι οφείλει να σεβαστεί τόσο τους νόμους της, όσο και την ύπαρξή της. Οφείλει να βρει τρόπους ούτως ώστε να συνυπάρχει αρμονικά με το περιβάλλον. Είναι αναγκαίο λοιπόν, να προβάλει σεβασμό απέναντι σε κάθε ζωντανό οργανισμό πάνω σε αυτή τη γη. Τα τελευταία χρόνια, μόνο καταστροφική είναι η επίδρασή του σε όλα τα επίπεδα πάνω σε αυτήν, επηρεάζοντας αρνητικά την βιωσιμότητα του πλανήτη. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου τονίζοντας την ανάγκη για άμεση ανάληψη δράσεων. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο ξεκίνημα για την επόμενη κρίσιμη δεκαετία (ΕΕΑ, 2020).
«Είναι πραγματικά μια λυπηρή διαπίστωση ότι η οικονομική δραστηριότητα μειώνεται αλλά την ίδια ώρα ανακουφίζεται ο πλανήτης γιατί μειώνονται τα επίπεδα της μόλυνσης. Ο πλανήτης μας είναι πανέμορφος αλλά και πολύ εύθραυστος και η μόλυνση που προκαλείται από τους ανθρώπους μπαίνει σε διαφορετική προοπτική τώρα. Επομένως, νομίζω ότι για την συζήτηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή, αυτή είναι χρήσιμη παρατήρηση», δήλωσε ο Ζόζεφ Ασμπάχερ, Διευθυντής Προγραμμάτων της ESA.
Ειρήνη Δενδρινού, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Applied Clinical Psychology, University of Central Lancashire, LinkedIn Account
